مسند فاطمة الزهراء(عليهاالسلام) (کتاب)

مُسنَد فاطمة الزهراء(س)، اثر شیخ عزیزالله عطاردى (متولد روستاى بگلر از توابع قوچان، آذرماه ۱۳۰۷ش) است که در آن، گزیده‌اى از زندگى و ویژگى‌ها و فضیلت‌هاى حضرت فاطمه(س)، سخنان نقل‌شده از ایشان و فهرستى از راویان و ناقلان حدیث از آن بزرگوار، همراه با شرح مختصرى از زندگى آنان با استناد به منابع، به ترتیب الفبایى بیان شده است.

کتاب حاضر، اثرى روایى است که در آن، احادیث به‌صورت مستند و با ذکر منبع - البته بدون شرح و تحلیل - ذکر شده است. هرچند متأسفانه نویسنده، توضیحات کافى در مورد مشخصات نگارش اثر خودش را ذکر نکرده، ولى همین مقدار را یادآور شده که نگارش این کتاب را در تاریخ یک‌شنبه ۲۷ رجب ۱۴۱۲ق، در شهر تهران به پایان رسانده است.

خطبه فدکیه حضرت فاطمه(س)، از مهم‌ترین مطالبى است که نویسنده در این اثر نقل کرده است.

ساختار کتاب

این اثر از مقدمه نویسنده و سه بخش به ترتیب ذیل تشکیل شده است:

1. زندگى و ویژگى و فضیلت‌هاى حضرت فاطمه(س) و اتفاقاتى که بعد از رحلت حضرت رسول اکرم(ص) رخ داد (شامل: ولادت، هجرت، اسماء و القاب، سیره و اخلاق، عبادت، ازدواج، حضور در مباهله و...)؛
2. روایات و احتجاج‌هاى آن حضرت در باره اصول و احکام و سنن (شامل: علم، امام، فضیلت اهل‌بیت(ع)، غیبت، فضیلت شیعه، قرآن، دعا و حرز، احتجاج در باره امامت و...)؛
3. روایت‌کنندگان از آن حضرت و شرح حال مختصر آنان.

گزارش محتوا

در باره روش و محتواى این اثر چند نکته گفتنى است:

1. نویسنده در مقدمه‌اش که هیچ عنوانى ندارد و زمان و مکان و سایر مشخصات نگارش آن را هم مشخص نکرده و به همین جهت، ناتمام است، یادآور شده است که اثر حاضر بر اساس منابع معتبر آماده شده است و همانند سایر جلدهاى مجموعه «مسانید اهل‌البیت(ع)» مشتمل بر سه بخش است: الف)- زندگى و فضائل؛ ب)- احادیث واردشده از ایشان در مورد اصول و احکام و سنن؛ ج)- معجم راویان ایشان و ذکر مختصرى از شرح حال آنان. همچنین با تأسف، نویسنده، هدف و روش و مخاطبانش را در این اثر مشخص نکرده است.
2. نویسنده در این اثر، روایات مرتبط با حضرت فاطمه(س) را به‌صورت مستند و با ذکر منبع و البته بدون هیچ شرح و توضیحى آورده است؛ جز در یک مورد که با تعبیر «قال العطاردی»، به بیان اختلاف در نقل روایت پرداخته و افزون بر روایت سلیم بن قیس، روایت «إرشاد القلوب» دیلمى را نیز همراه با ذکر اضافاتش آورده است
3. یکى از روایات جالب در این کتاب، روایتى طولانى است که سلمان از حضرت فاطمه(س) نقل کرده است و بنا بر آن، حضرت فاطمه(س) دعایى را که از پیامبر اکرم(ص) آموخته و معروف به دعاى نور (بسم الله الرّحمن الرّحیم، بسم الله النور، بسم الله نور النور، بسم الله نور على نور...) است، به سلمان یاد داده است. حضرت فاطمه(س) به سلمان تأکید کرده است که: «من این دعا را هر صبح و شام مى‌خوانم» و افزوده است: «إن سرّک أن لا یمسّک أذى الحمى ما عشت فی دار الدنیا، فواظب علیه» (شما هم اگر مى‌خواهى تا زمانى که در این دنیا هستى گرفتار تب نشوى، بر خواندن این دعا مداومت کن). سلمان افزوده است که من این دعا را آموختم و به بیش از هزار نفر از اهالى مکه و مدینه که گرفتار تب بودند، یاد دادم و به اذن الهى حالشان خوب شد
4. نویسنده در باب دعا، روایتى نیز از ابوهریره آورده و او را جزو راویان از حضرت فاطمه(س) شمرده است.
5. نویسنده، خطبه معروف فدکیه را در کتاب حاضر تحت عنوان احتجاج حضرت فاطمه(س) بر قوم به‌صورت دو روایت و نیز گفتار و رفتار خلیفه (ابوبکر) را در این زمینه آورده و همچنین خشم و غضب حضرت فاطمه(س) نسبت به وى را بیان کرده است.
6. نویسنده، اسامى ۲۹ نفر از راویان حضرت فاطمه(س) را آورده است. برخى از این راویان عبارتند از حضرت امیرالمؤمنین على(ع)، حضرت امام حسن مجتبى(ع)، حضرت امام حسین(ع)، حضرت امام زین‌العابدین(س)، ام‌کلثوم(س)، زینب(س) و... همچنین نویسنده، شرح حال مختصرى براى راویان حضرت فاطمه(س) نوشته است که یا بدون ذکر منبع است و یا به سبک قدیم، فقط به نام نویسنده و کتابش اکتفا شده است، مثل «و ذکره ابن حجر فی تهذیب التهذیب» و مشخصات و شماره جلد و صفحه مورد نظر به‌صورت دقیق نیامده است.

وضعیت کتاب

نویسنده در پایان، فهرست منابع کتاب را با ذکر مشخصات کتاب‌شناختى آورده است. هرچند با تأسف در موارد بسیارى، اطلاعات کتاب‌شناختى به‌صورت کامل نیامده و به ذکر نام کتاب یا نام کتاب و مؤلف و یا نام کتاب و محل چاپ اکتفا شده است.

همچنین فهرستى از آثار منتشرشده نویسنده محترم نیز در پایان کتاب آمده است.

پانويس

منبع

ویکی نور